Veganisme is een levenswijze waarbij mensen geen dieren gebruiken. Dit doen veganisten om ethische redenen. Dieren die gebruikt worden kunnen namelijk niet in vrijheid leven.
Het is voor ieder mens vanzelfsprekend dat we anderen niet als ons eigendom behandelen en dat iedereen recht heeft om vrij te zijn van onderdrukking en geweld. Dit vinden we belangrijk, omdat mensen gevoelens, ervaringen en verlangens hebben en dat iedereen daarin gelijk behandeld moet worden. Het is een mensenrecht en het maakt dus niet uit hoe intelligent iemand is.
Veganisten vinden dat dit ook geldt voor andere dieren. Zij zijn net als wij ook individuen met gevoelens, ervaringen en verlangens. Ook zij hechten waarde aan hun eigen levens, net zoals wij waarde hechten aan onze eigen levens. Wat hen overkomt, doet er voor hen toe. Ze hebben hun eigen belangen en eigen levens te leiden. Niet alleen mensen, maar alle dieren hebben dus het recht om over hun eigen leven te beschikken. Ook als hun bestaan geen voordeel oplevert voor anderen.
Veganisme kent veel voordelen
Wist je dat je met een vegan dieet tot 19% goedkoper uit kan zijn? Ook is plantaardig voedsel langer houdbaar waardoor je minder hoeft weg te gooien. Maar nog belangrijker, veganisme is:
Goed voor dieren
Veganisme zorgt ervoor dat dieren niet langer gefokt, opgesloten, uitgebuit en vroegtijdig gedood hoeven te worden. Eén veganist maakt jaarlijks al een wezenlijk verschil voor tientallen dieren. Veganisme is een duidelijk statement tegen een systeem waarin dieren gezien en behandeld worden als gebruiksvoorwerp of productiemiddel.
Goed voor natuur & milieu
De consumptie van dieren zorgt voor veel schade aan natuur en milieu. Dat komt onder andere door de uitstoot van broeikasgassen zoals methaan en CO2 wat een belangrijke oorzaak is van de opwarming van de aarde. De Verenigde Naties stellen daarnaast dat de consumptie van dieren de tweede grootste oorzaak is van milieuproblemen zoals bodemverontreiniging, water- en luchtvervuiling, verzuring en aantasting van de biodiversiteit (onder andere door de grootschalige ontbossing). Met een plantaardig eetpatroon kies je bewust voor een duurzaam alternatief en een schonere, leefbare planeet.
Goed voor je gezondheid
Het vermijden van dierlijke voeding biedt gezondheidsvoordelen. Het verlaagt de kans op diabetes, hart- en vaatziekten, kanker en diverse andere ziekten. Plantaardige voeding bevat bovendien geen cholesterol en minder verzadigde vetten. Een gebalanceerd plantaardig voedingspatroon biedt alle voedingsstoffen om gezond en energiek te blijven. Ook onder topsporters worden plantaardige diëten steeds populairder.
Goed voor je medemens
Wereldwijd lijden honderden miljoenen mensen honger. Plantaardig eten kan een belangrijke bijdrage leveren aan de vermindering van honger in de wereld. De wereld hoeft namelijk vele malen minder voedsel te produceren als we zelf plantaardige voeding eten, in plaats van dat we dat eerst voeren aan dieren. Met de vrijkomende landbouwgrond kunnen we zorgen dat niemand meer honger hoeft te lijden.
Veel gestelde vragen
Nee. Planten hebben geen bewustzijn en kunnen geen pijn voelen. “Planten hebben dergelijke eigenschappen niet nodig om te overleven. Uit neurologisch onderzoek blijkt dat voor bewustzijn bij dieren een breinachtige structuur nodig is. Planten hebben niets wat daarmee ook maar enigszins vergelijkbaar is.” Lees meer over planten en pijn in dit nieuwsartikel.
Ja, er worden ook dieren gedood in andere industrieën dan de ‘vleesindustrie’. Dieren worden helaas gezien als producten en als ze niet genoeg opbrengen worden ze naar een slachterij gebracht. Zo eindigen ‘melkkoeien’ als stukken rundvlees en ‘legkippen’ in soep. Eenzelfde lot treft bijvoorbeeld ook schapen in de ‘wolindustrie’.
Er zijn echter meer zaken om rekening mee te houden. Veel van deze industrieën zijn afhankelijk van het vrouwelijke dier. Alleen koeien geven melk (stieren niet) en alleen hennen leggen eieren (hanen niet). Op het moment dat deze dieren geboren worden, en er net als alle andere dieren ongeveer 50% van de dieren mannelijk is, wordt er dus onderscheid gemaakt tussen de twee seksen. Mannetjesdieren worden hierbij vaak vernietigd of direct naar de slacht gebracht.
Tot slot is het misschien goed om jezelf de vraag te stellen: stel dat deze dieren niet gedood zouden worden, zou het dan goed zijn om ze te gebruiken? Ze worden opgesloten, ondervinden leed in de vorm van stress en pijn, en leven een kort en intensief leven.
Het is niet realistisch dat iedereen in Nederland op een dag veganist wordt. Hoe minder dieren mensen consumeren en gebruiken, hoe minder dieren door boeren worden gefokt voor deze doeleinden. Hierdoor neemt het aantal dieren in het systeem geleidelijk af.
De meeste dieren worden onvrijwillig door de mens gefokt, zodat ze het beste ons doel kunnen dienen. Dit leidt tot onnatuurlijke omstandigheden en dieren die in het wild helemaal niet zouden bestaan. Het is immoreel om dieren toe te eigenen en hun vrijheid te beperken als dit niet in hun beste belang is. Je kunt ook niet spreken van echte voordelen als dieren niet voor dit leven gekozen hebben.
‘Diervriendelijker’ impliceert dat het nog steeds voor een deel onvriendelijk voor het dier is. Als het niet noodzakelijk is, moeten we dat niet willen.
Veganisten willen geen stemrecht voor muizen of recht op educatie voor mieren. Maar wel gelijke behandeling daar waar dieren gelijk in zijn, zoals het niet willen lijden, en in vrijheid willen leven en niet als object gebruikt te worden.
Van al het leven op aarde, kunnen alleen dieren waarnemen. Dit doen ze met zenuwcellen, die meer dan 99% van alle dieren bezitten. De meeste dieren hebben ook een zenuwstelsel en hersenen waarmee ze emoties zoals pijn kunnen ervaren en een bewustzijn van hun omgeving of zichzelf hebben. Andere vormen van leven zoals schimmels en planten hebben dit niet en kunnen hooguit reageren door chemische reacties. Evolutionair gezien hebben planten niets aan emoties als pijnprikkels, doordat ze zich niet los van hun grond kunnen verplaatsen.
De wetenschap weet nog te weinig om met volle zekerheid te kunnen zeggen welke dieren geen pijn kunnen ervaren. Wetenschappers geven zelfs aan dat het realistisch mogelijk is dat alle dieren, ook weekdieren, een bewuste ervaring hebben. Daarom is het heel rationeel om een voorzichtigheidsprincipe te hanteren en die te leggen bij het dierenrijk.
Nog voor de term veganisme bestond, waren er al mensen die geen dieren wilden gebruiken. Voornamelijk omdat ze belangrijke overeenkomsten met andere dieren intuïtief herkenden.
Geen enkel dier zou zijn of haar vrijheid ontnomen moeten worden, voor het genot van de mens, op welke schaal dan ook. Zeker niet als het gebruik van dieren helemaal niet noodzakelijk is en er genoeg alternatieven zijn zonder dat we dieren hoeven te beroven van hun vrijheden. Leed op kleine schaal betekent nog steeds leed en minder dieren doden betekent nog steeds dat er dieren dood gemaakt worden.
Er worden in Nederland elke dag meer dan 1,7 miljoen dieren geslacht. Dit blijkt uit cijfers van het CBS. Een aantal dat nauwelijks te bevatten valt. Deze dieren worden geslacht zonder noodzaak, want mensen kunnen uitstekend zonder dierlijke producten leven.
In 2017 werden in Nederland gemiddeld 1.752.498 landdieren per dag geslacht. In totaal werden er in 2017 639.662.000 dieren geslacht in Nederland. Het ging hierbij om:
- 604.471.600 vleeskuikens
- 17.181.100 ‘overige kippen’
- 15.169.000 varkens
- 2.158.000 runderen
- 536.900 schapen
- 136.900 geiten
- 5.100 ‘overig pluimvee’
- 2.500 eenhoevigen
- 900 kalkoenen
Net als alle andere dieren, sluiten veganisten insecten niet uit van de morele cirkel. Veganisten vermijden dus producten waarbij insecten worden uitgebuit, zoals bij honing, karmijnzuur en schellak. Van insecten is aangetoond dat ze een centraal zenuwstelsel en een brein hebben, en subjectieve belevingen kunnen hebben zoals pijn ervaren. Veganisten vinden dat we voorzichtig moeten zijn met uitsluiten van dieren uit de morele cirkel. De geschiedenis laat zien dat van veel dieren eerder foutief gedacht werd dat ze niet zouden kunnen voelen.
Wij mensen zijn in staat om na te denken over de gevolgen van wat wij een ander aandoen. Dit betekent dat we ook een verantwoordelijkheid hebben om hier bij stil te staan, en te voorkomen dat we inbreuk maken op de zelfbeschikking (autonomie) van anderen. De meeste dieren zijn echter niet, of beperkt, in staat om te bepalen wat goed en slecht is. Omdat ze geen morele beslissingen kunnen maken, kunnen we ze ook niet moreel verantwoordelijk houden voor hun gedrag.
Veel dieren kunnen niet volledig begrijpen wat de reden is dat ze gebruikt worden. Laat staan dat ze kunnen begrijpen dat ze het genetisch product zijn van fokprogramma’s met hun voorouders. Maar net als bij mensen, maakt het niet uit of het slachtoffer begrijpt dat die wordt gebruikt. Ook als iemand verstandelijk beperkt is, of – zoals in de film The Truman Show – iets niet wordt verteld, is het niet oké om een ander te gebruiken als middel.
Als mensen gebruik maken van elkaar, gaat dat – als het goed is – op basis van instemming. Dat noemen we consent. Als er geen duidelijke instemming is, is dat geen toestemming om de ander te gebruiken. Bij de meeste andere dieren is het vrijwel onmogelijk om zeker te zijn of ze instemmen. Er is dan geen toestemming voor hun gebruik.
Dieren laten – veel vaker dan we soms denken – weten dat ze niet gebruikt willen worden. Ze verzetten zich dan tegen hun onderwerping aan de mens. Bijvoorbeeld door zich fysiek te verdedigen of door te proberen om te ontsnappen. Vaak horen we daar weinig over, omdat mensen hun best doen om ontsnappingen te voorkomen.
Soms haalt het verzet van dieren het nieuws. Bekijk hier een aantal actuele voorbeelden zien, of bekijk deze presentatie.
De definitie van het veganisme gaat om het afzien van uitbuiting van dieren. Dit heeft ook betrekking op mensen; mensen behoren immers ook tot het dierenrijk. Anders dan de meeste mensen, kunnen andere dieren geen geïnformeerde toestemming om door een ander gebruik te worden.
In de praktijk focust de Nederlandse Vereniging voor Veganisme zich vooral op de uitbuiting van niet-menselijke dieren, omdat er in de samenleving al veel bewegingen en organisaties zijn die strijden tegen de uitbuiting van mensen. We zijn solidair en zullen nooit menselijke uitbuiting aanmoedigen of goedkeuren. Om dit te onderstrepen organiseerden we eerder een congres over de samenhang tussen vormen van onderdrukking.
Volgens de oprichters van de vegan beweging heef het veganisme wortels in een geloof in vrijheid, waarbij er geen onderscheid naar soort wordt gemaakt. Ze zagen een duidelijke relatie tussen het leed dat mensen elkaar en niet-menselijke dieren aandoen.
